The Formation of the Czechoslovak-Polish Border in Orava and Spiš (1918-1920): Kształtowanie granicy czechosłowacko-polskiej na Orawie i Spiszu (1918-1920)

Кшиштоф Жарна

doi:10.31861/mhpi2022.46.176-188

Автор(и)

Кшиштоф Жарна Жешувський університет https://orcid.org/0000-0002-6965-8682

DOI:

https://doi.org/10.31861/mhpi2022.46.176-188

Ключові слова:

Чехословаччина, Польща, кордон, Орава, Спіш

Анотація

Метою статті є висвітлення чехословацько-польської суперечки щодо приналежності двох регіонів: Орава та Спіш. Тешинська Сілезія була одним з найбільш індустріально розвинених регіонів Австро-Угорської монархії, населеним переважно людьми, свідомими своєї польськості. Тому приналежність цього регіону викликала більші емоції, ніж у випадку з Оравою та Спішем. Різниця полягає також у тому, що у випадку цих двох регіонів вони входили до складу Залітавії у складі Австро-Угорської імперії, а у випадку Цешинської Сілезії - до складу Прелітавії. Таким чином, конфлікт навколо Орави та Спішу був не лише польсько-чесько-словацьким суперництвом, але й певною мірою стосувався словаків, оскільки словацькі землі в угорській державі називалися «Верхньою Угорщиною», а ці дві спірні території входили до складу Угорського королівства. Часовий проміжок охоплює 1918-1920 роки, від створення двох держав до рішення Ради послів, яке мало вирішальне значення для встановлення приналежності спірних територій.

Біографія автора

Кшиштоф Жарна, Жешувський університет

Д-р хаб., проф. UR, Інститут політичних наук

Посилання

Bierzanek R., Kukułka, J. (1965-1968). Sprawy polskie na konferencji polskiej w Paryżu w 1919 r.: dokumenty i materiały, t. I-III, Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe.

Chalupecký, (1993). Krvavá hranica na Dunajci, Spiš-Liptov-Orava. R. III, č. 3, p. 9-14.

Decyzja Konferencji Ambasadorów w sprawie Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy, [w:] Jędruszczak, T., Nowak-Kiełbikowa, M. (red.) (1989), Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918-1939, t. 1: 1918-1932, Warszawa: PAX, p. 503-509.

Dejmek, J., Koláž F. (red.). (2001). Československo na pařížské mirové konferencji 1918-1920, sv. I, Praha: Ústav mezinárodních vztahů, pp. 390.

Dejmek, J., Koláž F. (red.). (2011). Československo na pařížské mirové konferencji 1918-1920, sv. II, Praha: Ústav mezinárodních vztahů, pp. 568.

Dekret Naczelnika Państwa z 28 listopada 1918 r. o wyborach do Sejmu Ustawodawczego (wraz ze spisem okręgów wyborczych), Dziennik Praw Państwa Polskiego, nr 18, poz. 47.

Dębski, S. (2019). Polskie dokumenty dyplomatyczne 1919 czerwiec-grudzień, Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, pp.1096.

Eberhardt, P. (1996). Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, pp. 427.

Furmanik, M. (2014). Slovenská republika rád na Spiši, [w:] Chalupecki I. (oprac.), Z minulosti Spiša. Ročenka Spišského dejepisného spolku v Levoči, R. XXII. Levoča: Spišský dejepisný spolok, p. 135-148.

Hořec, J. (1999). První kroky svobody. Podkarpatská Rus 1918-1920, Praha: Společnost přátel Podkarpatské Rusi v nakladatelství Česká expedice, pp. 90.

Jakubec, P. Javorina v (česko)slovensko-poľských vzťahoch medzivojnového obdobia ako symbol [w:] Nepokojná hranica. Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie "Slovensko-poľské vzťahy v rokoch 1937-1947", Krakov: Vydavatel̕stvo a tlačiareň Spolok Slovákov v Pol̕sku, p. 25-51.

Kamiński M.K. (1999). Czesko-polskie rozmowy polityczne w Krakowie (21-29 lipca 1919 r.). Przykład pozornego dialogu, [w:] Orlof, E. (red.). Od poznania do zrozumienia. Polacy, Czesi, Słowacy w XX wieku, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, p. 19-28.

Kamiński, M.K. (1998). Stosunki polityczne pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką (koniec lipca – grudzień 1920), Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, t. XXIII, p. 35-68.

Kamiński, M.K. (2001). Konflikt polsko-czeski 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, pp. 489.

Kubík, L. (2001). Těšínský konflikt, Olomouc: Nakladadatelstvi Votobia, pp. 133.

Lewkowicz, Ł. (2014), Polsko-czechosłowackie konwencje turystyczne jako przykład współpracy transgranicznej, Sprawy Narodowościowe. Seria nowa, nr 45, p. 125-136. DOI: https://doi.org/10.11649/sn.2014.027

Machay, F. (1919). Nasi gazdowie w Paryżu. Kraków: Polski Komitet Plebiscytowy dla Spisza i Orawy, pp. 179..

Machay, F. (1938). Moja droga do Polski (pamiętnik), Kraków: Drukarnia Przemysłowa w Krakowie, pp. 262.

Majewski, P.M. (2007). Niemcy sudeccy 1848-1948: historia pewnego nacjonalizmu. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 554. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323557203

Michniak, P.J. (2013). Kilka uwag nad problematyką Górnego Spiszu i Górnej Orawy w latach 1945-1947, Dzieje Najnowsze, nr 2, p. 175-186.

Orlof, E. (1995). Specyfika pogranicza polsko-słowackiego. Jej wpływ na stosunki polsko-słowackie [w:] Wyrozumski, J. (red.). Związki kulturalne polsko-słowackie w dziejach, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, s. 280-287.

Orlof, E. (1997). Sprawa Spisza i Orawy w okresie plebiscytowym (lipiec 1919-lipiec 1920). Przyczynek do akcji polskiej, [w:] Pułaski, M. i in. (red.). Z dziejów Europy Środkowej w XX wieku. Studia ofiarowane Henrykowi Batowskiemu w 90 rocznicę urodzin. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, p. 49-58.

Orlof, E. (1997). Znaczenie plebiscytu w rozwiązywaniu problemów międzynarodowych po I wojnie światowej (na przykładzie niedoszłego plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie), Mazowieckie Studia Humanistyczne, nr 2, p. 37-42.

Oświadczenie rządowe z dnia 19 grudnia 1925 r. w sprawie Uchwały Konferencji Ambasadorów z dnia 5 września 1924 r., dotyczącej Protokółu, podpisanego w Krakowie dnia 6 maja 1924 r. w związku z ustaleniem granicy polsko-czechosłowackiej w okręgu Jaworzyny, Dz.U. 1925, nr 133, poz. 952.

Patek, A. (2006). Wokół sporów o tożsamość narodową na polsko-słowackim pograniczu na Spiszu w XIX i XX wieku [w:] Patek, A., Rojek W. (red.). Naród – Państwo – Europa Środkowa w XIX i XX wieku. Kraków 2006, p. 75-84.

Patek, A. (2007). Sprawa pogranicza spiskiego w polskiej i słowackiej historiografii. Stereotypy i interpretacje, [w:] Stawowy-Kawka, I. (red.). Obraz konfliktów między narodami słowiańskimi w XIX i XX wieku w historiografii, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, p. 95-109.

Paulova, M. (1937). Dějiny Maffie. Praha: Unie, pp. 654.

Perman, D. (1962). The Shapping of the Czechoslovak State. Diplomatic History of the Czechoslovakia 1914-1920. Leiden: E.J. Brill, pp. 339. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004623095

Ptak, M., (2019). Przejściowe ośrodki i organy władzy na ziemiach polskich zaboru austriackiego (1918-1921), [w:] Przygodzki, J. (red.), Ośrodki przejściowe – ustrój i prawo, Wrocław: Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, p. 85-124.

Pułaski, M. (1992). Niemcy w polityce Czechosłowacji [w:] Sierpowski S. (red.). Niemcy w polityce międzynarodowej 1919-1939, t. II: Lata wielkiego kryzysu gospodarczego. Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, p. 323-340.

Raschhofer, H. (1938). Die tschechoslowakischen Denkschriften für die Friedenskonferenz von Paris 1919-1920. Berlin: Heymanns, pp. 377.

Romer E. (1989). Pamiętnik paryski (1918-1919), Wrocław: wydawnictwo Ossolineum, pp. 419.

Roszkowski, J.M. (2018)„Zapomniane Kresy”. Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895-1925. Nowy Targ: Powiatowe Centrum Kultury w Nowym Targu, pp. 476.

Sierpowski, S. (1992). Mniejszość niemiecka na tle aktywności mniejszościowej Ligi Narodów, [w:] Wrzesiński, W. (red.) Polska, Polacy, mniejszości narodowe. Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. VIII, Wrocław-Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Ossolineum, p. 82-93.

Świerz, M. (1919). Z dziejów Kompanji Wysokogórskiej, Rewja, nr 7.

Tomaszewski, J. (1997). Czechosłowacja, Warszawa: TRIO, pp. 308.

Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 roku, Dziennik Ustaw 1920, nr 35, poz. 200.

Wołos, M. (2009). Szkic o polskiej polityce zagranicznej w międzywojennym dwudziestoleciu, [w:] Persak, K., Machcewicz, P., Polski wiek XX. Dwudziestolecie, Warszawa: Bellona – Muzeum Historii Polski, pp. 311.

Zákon č. 37/1918 Sb. z. a n. ze dne 13. listopadu 1918, o prozatímní ústavě, [w:] Gronský, Ján (oprac.) (2005). Komentované dokumenty kústavným dejinám Československa I, 1914-1945. Praha: Karolinum.

Żarna, K. (2011). Między Berlinem a Budapesztem. Sytuacja polityczna Niemców Karpackich w latach 1918-1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 265.