The Formation of the Czechoslovak-Polish Border in Orava and Spiš (1918-1920): Kształtowanie granicy czechosłowacko-polskiej na Orawie i Spiszu (1918-1920)

Krzysztof Żarna

doi:10.31861/mhpi2022.46.176-188

Authors

Krzysztof Żarna Uniwersytet Rzeszowski https://orcid.org/0000-0002-6965-8682

DOI:

https://doi.org/10.31861/mhpi2022.46.176-188

Keywords:

Czechoslovakia, Poland, border, Orava, Spisz

Abstract

The aim of this article is to present the Czechoslovak-Polish dispute over the belonging of two re-gions: Orava and Spiš. Těšín Silesia was one of the most industrialised regions of the Austro-Hungarian monarchy, inhabited mostly by people conscious of their Polishness. Hence, the belonging of this region aroused greater emotions than in the case of Orava and Spiš. The difference also lies in the fact that in the case of these two regions, they were part of Zalitavia within the Austro-Hungarian Empire, whereas in the case of Cieszyn Silesia, they were part of Pre-litavia. Hence, the conflict over Orava and Spiš was not only a Polish-Czech-Slovak rivalry, but the Slovaks were also to some extent the subject of this dispute, given that the Slovak lands in the Hungarian state were referred to as “Up-per Hungary” and these two disputed areas were part of the Kingdom of Hungary. The time span co-vers the years 1918-1920, from the establishment of the two states to the decision of the Council of Ambassadors, which was crucial for the affiliation of the disputed territories.

Author Biography

Krzysztof Żarna, Uniwersytet Rzeszowski

Dr hab., prof. UR, Instytut Nauk o Polityce

References

Bierzanek R., Kukułka, J. (1965-1968). Sprawy polskie na konferencji polskiej w Paryżu w 1919 r.: dokumenty i materiały, t. I-III, Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe.

Chalupecký, (1993). Krvavá hranica na Dunajci, Spiš-Liptov-Orava. R. III, č. 3, p. 9-14.

Decyzja Konferencji Ambasadorów w sprawie Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy, [w:] Jędruszczak, T., Nowak-Kiełbikowa, M. (red.) (1989), Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918-1939, t. 1: 1918-1932, Warszawa: PAX, p. 503-509.

Dejmek, J., Koláž F. (red.). (2001). Československo na pařížské mirové konferencji 1918-1920, sv. I, Praha: Ústav mezinárodních vztahů, pp. 390.

Dejmek, J., Koláž F. (red.). (2011). Československo na pařížské mirové konferencji 1918-1920, sv. II, Praha: Ústav mezinárodních vztahů, pp. 568.

Dekret Naczelnika Państwa z 28 listopada 1918 r. o wyborach do Sejmu Ustawodawczego (wraz ze spisem okręgów wyborczych), Dziennik Praw Państwa Polskiego, nr 18, poz. 47.

Dębski, S. (2019). Polskie dokumenty dyplomatyczne 1919 czerwiec-grudzień, Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, pp.1096.

Eberhardt, P. (1996). Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, pp. 427.

Furmanik, M. (2014). Slovenská republika rád na Spiši, [w:] Chalupecki I. (oprac.), Z minulosti Spiša. Ročenka Spišského dejepisného spolku v Levoči, R. XXII. Levoča: Spišský dejepisný spolok, p. 135-148.

Hořec, J. (1999). První kroky svobody. Podkarpatská Rus 1918-1920, Praha: Společnost přátel Podkarpatské Rusi v nakladatelství Česká expedice, pp. 90.

Jakubec, P. Javorina v (česko)slovensko-poľských vzťahoch medzivojnového obdobia ako symbol [w:] Nepokojná hranica. Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie "Slovensko-poľské vzťahy v rokoch 1937-1947", Krakov: Vydavatel̕stvo a tlačiareň Spolok Slovákov v Pol̕sku, p. 25-51.

Kamiński M.K. (1999). Czesko-polskie rozmowy polityczne w Krakowie (21-29 lipca 1919 r.). Przykład pozornego dialogu, [w:] Orlof, E. (red.). Od poznania do zrozumienia. Polacy, Czesi, Słowacy w XX wieku, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, p. 19-28.

Kamiński, M.K. (1998). Stosunki polityczne pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką (koniec lipca – grudzień 1920), Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, t. XXIII, p. 35-68.

Kamiński, M.K. (2001). Konflikt polsko-czeski 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, pp. 489.

Kubík, L. (2001). Těšínský konflikt, Olomouc: Nakladadatelstvi Votobia, pp. 133.

Lewkowicz, Ł. (2014), Polsko-czechosłowackie konwencje turystyczne jako przykład współpracy transgranicznej, Sprawy Narodowościowe. Seria nowa, nr 45, p. 125-136. DOI: https://doi.org/10.11649/sn.2014.027

Machay, F. (1919). Nasi gazdowie w Paryżu. Kraków: Polski Komitet Plebiscytowy dla Spisza i Orawy, pp. 179..

Machay, F. (1938). Moja droga do Polski (pamiętnik), Kraków: Drukarnia Przemysłowa w Krakowie, pp. 262.

Majewski, P.M. (2007). Niemcy sudeccy 1848-1948: historia pewnego nacjonalizmu. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 554. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323557203

Michniak, P.J. (2013). Kilka uwag nad problematyką Górnego Spiszu i Górnej Orawy w latach 1945-1947, Dzieje Najnowsze, nr 2, p. 175-186.

Orlof, E. (1995). Specyfika pogranicza polsko-słowackiego. Jej wpływ na stosunki polsko-słowackie [w:] Wyrozumski, J. (red.). Związki kulturalne polsko-słowackie w dziejach, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, s. 280-287.

Orlof, E. (1997). Sprawa Spisza i Orawy w okresie plebiscytowym (lipiec 1919-lipiec 1920). Przyczynek do akcji polskiej, [w:] Pułaski, M. i in. (red.). Z dziejów Europy Środkowej w XX wieku. Studia ofiarowane Henrykowi Batowskiemu w 90 rocznicę urodzin. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, p. 49-58.

Orlof, E. (1997). Znaczenie plebiscytu w rozwiązywaniu problemów międzynarodowych po I wojnie światowej (na przykładzie niedoszłego plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie), Mazowieckie Studia Humanistyczne, nr 2, p. 37-42.

Oświadczenie rządowe z dnia 19 grudnia 1925 r. w sprawie Uchwały Konferencji Ambasadorów z dnia 5 września 1924 r., dotyczącej Protokółu, podpisanego w Krakowie dnia 6 maja 1924 r. w związku z ustaleniem granicy polsko-czechosłowackiej w okręgu Jaworzyny, Dz.U. 1925, nr 133, poz. 952.

Patek, A. (2006). Wokół sporów o tożsamość narodową na polsko-słowackim pograniczu na Spiszu w XIX i XX wieku [w:] Patek, A., Rojek W. (red.). Naród – Państwo – Europa Środkowa w XIX i XX wieku. Kraków 2006, p. 75-84.

Patek, A. (2007). Sprawa pogranicza spiskiego w polskiej i słowackiej historiografii. Stereotypy i interpretacje, [w:] Stawowy-Kawka, I. (red.). Obraz konfliktów między narodami słowiańskimi w XIX i XX wieku w historiografii, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, p. 95-109.

Paulova, M. (1937). Dějiny Maffie. Praha: Unie, pp. 654.

Perman, D. (1962). The Shapping of the Czechoslovak State. Diplomatic History of the Czechoslovakia 1914-1920. Leiden: E.J. Brill, pp. 339. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004623095

Ptak, M., (2019). Przejściowe ośrodki i organy władzy na ziemiach polskich zaboru austriackiego (1918-1921), [w:] Przygodzki, J. (red.), Ośrodki przejściowe – ustrój i prawo, Wrocław: Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, p. 85-124.

Pułaski, M. (1992). Niemcy w polityce Czechosłowacji [w:] Sierpowski S. (red.). Niemcy w polityce międzynarodowej 1919-1939, t. II: Lata wielkiego kryzysu gospodarczego. Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, p. 323-340.

Raschhofer, H. (1938). Die tschechoslowakischen Denkschriften für die Friedenskonferenz von Paris 1919-1920. Berlin: Heymanns, pp. 377.

Romer E. (1989). Pamiętnik paryski (1918-1919), Wrocław: wydawnictwo Ossolineum, pp. 419.

Roszkowski, J.M. (2018)„Zapomniane Kresy”. Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895-1925. Nowy Targ: Powiatowe Centrum Kultury w Nowym Targu, pp. 476.

Sierpowski, S. (1992). Mniejszość niemiecka na tle aktywności mniejszościowej Ligi Narodów, [w:] Wrzesiński, W. (red.) Polska, Polacy, mniejszości narodowe. Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. VIII, Wrocław-Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Ossolineum, p. 82-93.

Świerz, M. (1919). Z dziejów Kompanji Wysokogórskiej, Rewja, nr 7.

Tomaszewski, J. (1997). Czechosłowacja, Warszawa: TRIO, pp. 308.

Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 roku, Dziennik Ustaw 1920, nr 35, poz. 200.

Wołos, M. (2009). Szkic o polskiej polityce zagranicznej w międzywojennym dwudziestoleciu, [w:] Persak, K., Machcewicz, P., Polski wiek XX. Dwudziestolecie, Warszawa: Bellona – Muzeum Historii Polski, pp. 311.

Zákon č. 37/1918 Sb. z. a n. ze dne 13. listopadu 1918, o prozatímní ústavě, [w:] Gronský, Ján (oprac.) (2005). Komentované dokumenty kústavným dejinám Československa I, 1914-1945. Praha: Karolinum.

Żarna, K. (2011). Między Berlinem a Budapesztem. Sytuacja polityczna Niemców Karpackich w latach 1918-1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 265.