Погляд на український авангард та соцреалізм: переосмислення у вимірі польської перспективи
DOI:
https://doi.org/10.31861/mhpi2022.46.189-213Ключові слова:
український авангард, український соцреалізм, польський соцреалізм, практики соцреалізму, масова культура, маніпулювання символами, переосмисленняАнотація
Текст статті є продовженням наукових розвідок авторки на тему сучасного «споживання» польського соцреалізму, екстрапольованого, в просторі масової культури, на український ґрунт. Вивчення ролі українського авангарду в уніфікаційному дискурсі російського/радянського мистецтва здійснюється через аналіз питання привласнення соцреалізмом певних художніх форм авангарду та відповідних методів соціальної інженерії, характеристику участі українських художників у реалізації об’єднавчої ідеї соцреалізму та систематизацію окремих прикладів постульованого моделювання польських художників на українських творах як частини радянського мистецтва. У статті здійснено компаративний аналіз пізньої Мистецької виставки УРСР у Варшаві на початку 1955 р. та окремих кейсів присутності соціалістичного реалізму в сучасній українській культурі, включаючи віртуальний простір.
Посилання
Art-halierieia «Nostalgie», Zhivopis epokhi sotsriealizma. Available from: http://artnostalgie.com.ua/a1.html [15.02.2022].
Artkhiv, Adolf Iosifovich Strakhov (Braslavskii). Available from: https://artchive.ru/artists/40943~Adolf_Iosifovich_Strakhov_Braslavskij [15.02.2022].
Balakhovskaia, Faina (2008) Pod chastnoie slovo. Alieksandr Bohomazov v Russkom muzieie. Vystavka futurizm, Kommiersant, №125: c. 9.
Belychko, Yuryi (2007) Zhyvopys v: Ictoriia ukrainskoho mystetstva u piaty tomakh, t. V: Mystetstvo XX st. Red. H. Skrypnyk. Kyiv: Natsionalna Akademiia Nauk Ukrainy, Intytut mystetstvoznavstva, folklrystyky ta etnolohii, c. 286-307.
Vakar, Irina (2011) Pёtr Konchalovskii: vzghliad iz novoho vieka, Nashie Nasliediie, № 99. Available from: http://www.nasledie-rus.ru/podshivka/9904.php [15.02.2022].
Vladych, Leonid (1958) Tetiana Nylivna Yablonska, Kyiv: Derzhavne vydavnitstvo obrazotvorchoho mystetstva i muzychnoi literatury URSR.
Horbachov, Dmytro, Papeta B.[Serhii P.] (2007) Ukrainskyi avanhard, v: Ictoriia ukrainskoho mystetstva u piaty tomakh, t. V: Mystetstvo XX st. Red. H. Skrypnyk. Kyiv: Natsionalna Akademiia Nauk Ukrainy, Intytut mystetstvoznavstva, folklrystyky ta etnolohii, c. 112-131.
Horbachova, Yryna (2001) Oleksandr Arkhypenko, Kyiv: Biblioteka ukrainskoho mystetstva.
Hutkin, Mikhail; Husiev, Sierhiei (2012) Ukrainskii sotsriealizm porazil Niu-York, Voice of America, 26.09.2012, IHO TV. Available from: https://russian.rt.com/inotv/2012-09-26/Ukrainskij-socrealizm-porazil-Nyu-Jork- [15.02.2022].
Za fakhovi dosiahnennia otrymaite vidznaku vid zhurnalu «Okhorona pratsi ta pozhezhna bezpeka» (2018) Okhorona pratsi i pozhezhna bezpeka 26.03.2018. Available from: https://oppb.com.ua/news/za-fahovi-dosyagnennya-otrymayte-vidznaku-vid-zhurnalu-ohorona-praci-ta-pozhezhna-bezpeka [15.02.2022].
Kyiv pid znakom Malevycha, Acotsiatsiia Yevropeiskykh Zhurnlictiv. Available from: http://aej.org.ua/History/1139.html [15.02.2022].
Kmytivskyi muzei obrazotvorchoho mystetstva imeni Y. D. Bukhanchuka. Available from: https://cutt.ly/g0HGUDm [15.02.2022].
Kovalska Liudmyla, Prystalenko Nelli (2010) Mukhaylo Boichuk. Zhyttia ta mystetstvo, Mukhaylo Boichuk ta yoho shkola monumentalnoho mystetstva, Vstup Myroslav Shkandrii, Kyiv: Natsionalnyi khudozhnii muzei Ukrainy, c. 23-32.
Kushch, Sofiia (2011), „Khudozhnyk HULAHu”, Den, N0170 (23.09.2011) . Available from: https://day.kyiv.ua/uk/article/naprikinci-dnya/hudozhnik-gulagu [15.02.2022]. DOI: https://doi.org/10.1590/S0103-56652011000100001
Lebedieva Kateryna, Sotsrealizm Volodymyra Kutkina, v: Biblioteka ukrainskoho mystetstva rezhym dostupu: http://uartlib.org/exclusive/sotsrealizm-volodymyra-kutkina/ [15.02.2022].
Lebedieva Kateryna, Kazky Leopolda Levytskoho, Ekskliuzyv Biblioteky ukrainskoho mystetstva, v: Biblioteka ukrainskoho mystetstva. Available from: http://uartlib.org/exclusive/kazki-leopolda-levitskogo/ [15.02.2022].
Maistrenko-Vakulenko, Yuliia (2020) Liniia v mystetstvi avanhardu, Khudozhnia kultura. Aktualni problemy, vyp. 16, ch. 2, c. 104-115. DOI: https://doi.org/10.31500/1992-5514.16(2).2020.217799
Nakov Andriei (2012) Ekstier Alieksandra Alieksandrovna, v: Onlain-entsiklopiediia russkoho avanharda. Biohrafii. Available from: http://rusavangard.ru/online/biographies/ekster-aleksandra-aleksandrovna/ [15.02.2022].
Natsionalna spílka khudózhnykiv Ukraíny (NSKhU). Available from: https://cutt.ly/n0HGk6q [15.02.2022].
Pavlova Tatiana (2011) Vasilii Yermilov. Zamietki k portrietu, v: Art. Ukraine (15.06.2011). Available from: https://artukraine.com.ua/a/vasiliy-ermilov--zametki-k-portretu/#.YH8FJaEwhPZ [15.02.2022].
Pavlova, Tetiana (2012) Vasyl Yermylov y Pablo Pikasso: u prostori novoi khudozhnoi paradyhmy, Ukrainske mystetstvoznavstvo: materialy, doslidzhennia, retsenzii, № 12, c. 36-41.
Portnov, H.S. (1962) Heorhii Stepanovych Melikhov, Kyiv: Derzhavne vydavnitstvo muzychnoi literatury URSR.
Portian, Oleksandr (2017) Muzei radianskoho mynuloho, v: Druhe dykhannia Frumushyky, 10.10.2017, Ukrainer. Available from: https://ukrainer.net/frumushyky/ [15.02.2022].
Rakýtin, Vasil (2012-2022) Tatlin Vladimir Yevhrafovich, v: Onlain-entsiklopiediia russkoho avanharda. Biohrafii. Available from: https://rusavangard.ru/online/biographies/tatlin-vladimir-evgrafovich/ [15.02.2022].
Rozstriliane vidrodzhennia. Available from: https://cutt.ly/20HF3kv [15.02.2022].
Sotsriealizm. Kiievskii Klub Kolliektsionierov. Available from: https://socrealizm.com.ua/ [15.02.2022].
Tkachova L. I. (2003) Asotsiatsiia Khudozhnykiv Chervonoi Ukrainy, v: Entsyklopediia Іstorii Ukrainy, on line rezhym dostupu: http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Asotsiatsiia_khudozhnykiv/ [15.02.2022].
Ukrainskii sotsriealizm v Niu-Yorkie, Runy Web, 25.09.2012. Available from: http://www.runyweb.com/articles/18/ukrainian-socialist-realism-in-new-york.html [15.02.2022].
Uchastniki Piervoho siezda sovietskikh pisatieliei s rieshaiushchim holosom. Available from: https://cutt.ly/j0HGuiK [15.02.2022].
«Shchastia po-nashomu» novyi poster iz serii patriotychnoho pin-apu Sviatoslava Pashchuka, Hazeta Vikna, 2014.11.05. Available from: http://vikna.if.ua/news/category/ua/2014/11/05/24590/view [15.02.2022].
Baranowicz, Zofia (1975) Polska awangarda artystyczna 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Baudrillard Jean (2006) Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktury, przeł. Sławomir Królak, Warszawa: Wydawnictwo Sic!.
Bauman, Zygmunt (2000) Ponowoczesność jako żródło cierpień, Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Bogucki, Janusz (1983) Sztuka Polski Ludowej, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Butterwick, James, ed. (2016) Alexander Bogomazow 1880-1930, Maastricht: The European Fine Art Fair.
Dimshyts Edward (1991) Alexander Bogomazow: Ukrainian Picasso, in: Ukrainian Art Library, Jan 20, 2015. Available from: http://en.uartlib.org/alexander-bogomazov-ukrainian-picasso/ [15.02.2022].
Faces of Ukraine, 1950s-1980s (2016) Ukrainian Institute of America. Available from: https://ukrainianinstitute.org/event/faces-of-ukraine/ [15.02.2022].
Gallery „Windows of Socialist Realism” /«Окна соцреализма», Painting, Ceramics, Sculpture. Available from: http://oknasocrealisma.com/en/ [15.02.2022].
Golomstock I. (1986) Język artystyczny w warunkach totalitarnych, Lublin, Vademecum.
Golomstock I. (1990), Totalitarian Art in the Soviet Union, the Third Reich, Fascist Italy, and the People's Republic of Chuina, New York: Icon.
Gorbachov, Dmytro (2005) Kazimir Malevich and Ukraine, in: Ukrainian Art Library. Articles. Available from: http://en.uartlib.org/kazimir-malevich-ukraine/ [15.02.2022].
Groys B. (1988), Gesamtkunstwerk Stalin: die gespaltene Kultur in der Sowjetunion. München, Carl Hanser.
Groys, Boris (1992) The Total Art of Stalinism: Avant-Garde, Aesthetic Dictatorship, and Beyond, trans. Charles Rougle, Princeton: University Press.
Grzechnik Sławomir (2016) Katalog zbiorów sztuki współczesnej Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, tom 1. Malarstwo , rysunek, grafika, Kozłówka: Muzeum Zamoyskich.
Historia sztuki, Pinterest. Available from: https://pl.pinterest.com/pin/3851282056 14964112/?d=t&mt=login [24.03.2021].
Hordynsky Sviatoslav, Sichynsky Valerian (1983), Association of Revolutionary Art of Ukraine, в: Encykcopedia of Ukraine (vol. 3), on line. Available from: http://www.encyclopedia ofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CA%5CS%5CAssociationofRevolutionaryArtofUkraine.htm [15.02.2022].
Hutnikiewicz Artur (1994) Życie artystyczne Lwowa w latach międzywojennych, Wrocław: Towarzystwo Miłośników Kresów. Available from: http://www.lwow.home.pl/hutnikiewicz.html [15.02.2022].
Ilkosz, Jerzy (1984) Malarstwo realizmu socjalistycznego w Polsce, w: Sztuka polska po 1945 roku. Materiały z Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa 1984, red. Teresa Hrankowska,. Warszawa: PWN, s. 189-212.
Jabłonowska, Anna (2011) Działalność ZPAP w Szczecinie – od lat pionierskich do przełomu 1980 r., w: Obecność. Almanach. Okręg Szczeciński ZPAP 1945-2011, red. Ryszard Kiełtyka, Szczecin: ZPAP Okręg Szczeciński, s. 12-26.
Jaciw R. (2016) Sztuka ukraińska na przełomie XX i XXI wieku. Pole poszukiwań konceptualnych, w: Społeczeństwo i kultura Ukrainy. Ćwierćwiecze przemian, red. K. Jędraszczyk i in., Gniezno: Instytut Kultury Europejskiej UAM.
Janusz Kaczmarski (cлово) в: Leksykon kultury Warmii i Mazur. Available from: http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php/Janusz_Kaczmarski [15.02.2022].
Kal, Elżbieta (2009) Malarstwo gdańskie 1945-1959. Ludzie, słowa i obrazy. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Kal, Elżbieta (2013) Aby lud wszedł do Śródmieścia. Ludowość i inne paradoksy metody realizmu socjalistycznego w architekturze, w: Pod dyktando ideologii. Studia z dziejów architektury i urbanistyki w Polsce Ludowej, red. P. Knap. Szczecin: IPN, s. 25-39.
Kal, Elżbieta (2016 A), Od dialogu do powtórzenia. Malarze szkoły sopockiej u źródeł swoich obrazów, Pamiętnik Sztuk Pięknych/ Fine Arts Diary 11, s. 127-137.
Kal, Elżbieta (2016 B), Socrealizm skonsumowany. Wykorzystanie dyskursu socrealizmu w pop-arcie i współczesnej kulturze popularnej, Ars inter Culturas 5, s. 209-239.
Kal, Elżbieta (2018), Awangarda, totalitaryzm, globalizacja: wspólne doświadczenie ? Wybrane zagadnienia sztuki XX wieku na Ukrainie i w Polsce, Ars inter Culturas 7, s. 145-187.
Kowalska, Bożena (1981) Twórcy, postawy. Artyści mojej galerii, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kuchler Magdalena, Bridge Gavin (2018) Down the black hole: Sustaining national socio-technical imaginaries of coal in Poland, Energy Research & Social Science 41, s. 140, Fig. 4. Available from: http://uu.divaportal.org/smash/get/diva2:1215045/FULLTEXT01.pdf [15.02.2022]. DOI: https://doi.org/10.1016/j.erss.2018.04.014
Kulipńska, Katarzyna, (2013) Graficzna twórczość Leopolda Lewickiego w Krakowie lat 30. XX wieku i w powojennym Lwowie, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLIV, s. 487-505. DOI: https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2013.020
Makaryk, Irena R. (2010) Modernism in Kyiv: Jubilant Experimentation, in: Modernism in Kyiv: Jubilant Experimentation. Kyiv/Kиïв/Kиев/Ḳieṿ/Kijów, ed. Irena R. Makaryk, Virlana Tkacz,. Toronto-Buffalo-Londron: University of Toronto Press, p. 16-24. Mazanik, Lesia (2014), Tatlin playing the Bandura. Special Project of the Library of Ukrainian Art, in: Ukrainian Art Libray. Available from: http://en.uartlib.org/exclusive/tatlin-graye-na-banduri/ [15.02.2022].
Możejko, Edward (2001) Realizm socjalistyczny. Teoria. Rozwój. Upadek, Kraków: Universitas.
Muzeum Sztuki w Łodzi. Available from: https://zasoby.msl.org.pl/martists/view/47/page:7 [15.02.2022].
Nader, Luiza, Co za wstyd!. Historiografia o socrealizmie w latach 80. (case study), Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, publikacje on line. Available from: https://artmuseum.pl/ pl/publikacje-online/luiza-nader-co-za-wstyd-historiografia-o-socrealizmie-w [15.02.2022].
Nałbandian, Dmitrij (1954) O twórczości ukraińskich plastyków. (Uwagi w związku z jubileuszową wystawą plastyki w Kijowie, Przegląd Artystyczny, nr 5-6, s. 86-91.
Piotrowski, Kazimierz (2000) Awangarda w defensywie – o awangardyzacji aisthesis, Kultura Współczesna. Teorie. Interpretacje. Praktyka 3, s. 19-39;
Piotrowski, Piotr (1993) Artysta między rewolucją i reakcją, Studium z zakresu etycznej historii sztuki awangardy rosyjskiej Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza.
Piotrowski, Piotr (2018) Czy realizm socjalistyczny był globalny?, w: idem, Globalne ujęcie sztuki Europy Wschodniej, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, s. 87-106.
Revutsky, Valerian (1993) Meller, Vadym, Encyclopedia of Ukraine, vol. 3. Available from: http://www.encyclopediaofukraine.com/pages/M/E/MellerVadym.htm [15.02.2022].
Riabczuk, Mykoła (2002) Od Małorosji do Ukrainy, tłum. Ola Hnatiuk, Katarzyna Kotyńska. Kraków: Universitas.
Romanowa Anna, Kapyrina Swietłana (2004) „Odwilż po zawiei”. Notatki dla polskiego przyjaciela do wystaw w Warszawie i w Moskwie (sztuka drugiej połowy XX wieku, w: Warszawa-Moskwa / Москва – Варшава 1900-2000, red. Maria Poprzęcka, Lidia Jowlewa. Katalog wystawy, Warszawa: Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, s. 70-86.
Rudenko, Oleh (2008-2009) Sztuka monumentalna na rozdrożu historycznym. Od rénovation byzantine do „dialektyki formotwórczej” Mychajła Bojczuka, Roczniki Humanistyczne 4 (LVI-LVII), s. 207-248.
Sarabjanow, Andriej (2004) Sztuka rosyjska między moderną a awangardą, w: Warszawa-Moskwa / Москва – Варшава 1900-2000, red. Maria Poprzęcka, Lidia Jowlewa, Katalog wystawy, Warszawa: Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, 43-49.
Soviet Permanent Collection, Springville Museum of Art, Collection. Available from: https://webkiosk.springville.org/objects1/portfolio?records=20&query=Portfolios%20%3D%20%22155%22&sort=0&page=2 [15.02.2022].
Teisseyre, Stanisław (2010) Jak braliśmy Sowietów, Zeszyty Artystyczne 19, s. 3-17.
Turowski, Andrzej (1979) W kręgu konstruktywizmu, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Turowski, Andrzej (1990) Wielka utopia awangardy. Artystyczne i społeczne utopie w sztuce rosyjskiej 1910-1930, Warszawa: PWN.
Turowski, Andrzej (2004 A) Malewicz w Warszawie. Rekonstrukcje i symulacje, Kraków: Universitas
Turowski Andrzej (2004 B) Notatki o awangardzie rosyjskiej w Polsce, w: Warszawa- Moskwa / Москва – Варшава 1900-2000, red. Maria Poprzęcka, Lidia Jowlewa, Katalog wystawy. Warszawa: Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, s. 50-58.
Ukrainian Socialist Realism: The Jurii Maniichuk & Rose Brady Collection, Ukrainian Institute of America, September 14 – October 7, 2012. Available from: https://ukrainianins titutenyc.wordpress.com/2012/10/09/art-exhibition-ukrainian-socialist-realism-the-jurii-maniichuk-rose-brady-collection/ [15.02.2022].
Versari, Maria Elena (2008) The Style and Status of the Modern Artist: Archipenko in the Eyes of the Italian Futurists, in: Alexander Archipenko Revisited: an international perspective, Proceedings from the Archipenko Symposium, Cooper Union, New York City, September 17, 2005, eds. Alexander and Deborach Goldberg, Alexandra Keiser; New York: The Archipenko Foundation, pp. 13-33.
Walkiewicz, Adam (2012) Czym są memy internetowe. Rozważania z perspektywy memetycznej, Teksty z Ulicy. Zeszyt memetyczny, №14, s. 49-54.
Witz, Ignacy (1950) Malarstwo na wszechzwiązkowej wystawie sztuki radzieckiej w 1949 r., Przegląd Artystyczny 10-11-12, s. 8-15.
Włodarczyk, Wojciech (1991) Socrealizm. Sztuka polska w latach 1950-1954, Kraków: Wydawnictwo Literackie
Zanoziński J. (1955) Wystawa plastyki Ukraińskiej SSR. Malarstwo, rzeźba grafika, Katalog, Wstęp Jerzy Zanoziński, Warszawa: Wydawnictwo „Sztuka”.
##submission.downloads##
Опубліковано
Як цитувати
Номер
Розділ
Ліцензія
Авторське право (c) 2022 Elżbieta Kal
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution 4.0 International License.
