Działalność opiekuńcza Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej w Małopolsce Wschodniej w II połowie XIX wieku: Nursing Activity of the Congregation of the Sisters Servants of the Blessed Virgin Mary of the Immaculate Conception in Eastern Lesser Poland in the Late 19th Century

Пьотр Яворські; Павел Юшко

doi:10.31861/mhpi2021.43.273-285

Автор(и)

Пьотр Яворські Люблінський католицький університет Іоанна Павла ІІ
Павел Юшко Жешувський університет

DOI:

https://doi.org/10.31861/mhpi2021.43.273-285

Ключові слова:

Конгрегація Сестер Служебниць Пресвятої Діви Марії Непорочного Зачаття, Сестри Служебниці Старовійські, Східна Малопольща, друга половина XIX століття, ясла, догляд, догляд за дітьми

Анотація

Репрезентована стаття присвячена дослідженню головних напрямків Сестринської діяльності Конгрегації Слуг Сестер Пресвятої Діви Марії Непорочного Зачаття у Східній Малій Польщі у другій половині XIX століття. З самого початку сестри здобули повагу та довіру місцевого населення. Переважна більшість дитячих будинків були зразковим прикладом співпраці між сестрами-служницями та їх батьками, засновниками, а також місцевим духовенством та жителями. Про це свідчила велика кількість дітей, які відвідували дитячі ясла, і допомога у веденні роботи в різних ситуаціях. Перший контакт сестер із мешканцями відбувся відразу після їх прибуття або під час благословення сиротинця. Церемонія мала можливість представити сестер, пояснити мету їх діяльності та представити переваги функціонування дитячої кімнати. Це також повинно було сформувати позитивний образ сестер серед місцевого населення, щоб вони могли ефективніше виконувати свої обов'язки та не стикатися з перешкодами з боку мешканців. У переважній більшості закладів стосунки між сестрами та місцевою громадою були добрими чи хорошими. Їх цінували за відданість, скромність, працьовитість і наполегливість. Очікувалось, що дитячий будинок буде не лише місцем опіки над покинутими, знехтуваними та позбавленими християнського виховання дітьми, а й сприятиме підвищенню духовного рівня парафіян. Крім того, в їх обов'язки входили догляд за хворими, катехизація шкільних дітей, робота з молоддю, об'єднаною в асоціації, і церковна робота. Під час Першої світової війни дитячі будинки відігравали особливу роль. Перед загрозою дитячий будинок був місцем, де мешканці шукали притулку, допомоги чи просто затишку в будь-який час доби. Ризикуючи життям, сестри сховали священиків та інших людей, яких розшукували російські солдати, дислоковані в місті Немає сумнівів, що їхнє служіння було вираженням відповідальності за долю дитини та, в більш широкому плані, за релігійний та моральний стан усього суспільства.

Біографії авторів

Пьотр Яворські, Люблінський католицький університет Іоанна Павла ІІ

Доктор гуманітарних наук в галузі історії, Центр досліджень польської діаспори та польського душпастирства

Павел Юшко, Жешувський університет

Доктор гуманітарних наук в галузі історії, Інститут педагогіки

Посилання

Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Ministerstwo Opieki Społecznej, Sprawozdanie z inspekcji kolonii letnich dla dzieci, sygn. 474.

Archiwum Główne Sióstr Służebniczek w Starej Wsi (dalej: AGSSwSW), Akta Kurii Głównej Sióstr Służebniczek (dalej: AKGSS), Regulamin ochronki w Dublanach, sygn. BIa, 13.

AGSSwSW, AKGSS, Diariusz Zgromadzenia SS. Służebniczek NMP NP, 6 X 1863, sygn. FIIa, 1.

AGSSwSW, AKGSS, Domy Zgromadzenia SS. Służebniczek NMP NP., sygn. AIIe, 107.

AGSSwSW, AKGSS, Dzieje poszczególnych domów Zgromadzenia SS. Służebniczek NMP Np., cz. 2, sygn. FIa, 12.

AGSSwSW, AKGSS, Historia placówek Zgromadzenia SS. Służebniczek NMP NP, sygn. FIa,4.

AGSSwSW, AKGSS, Historia placówek Zgromadzenia SS. Służebniczek NMP NP., sygn. FIa, 4.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja abpa B. Twardowskiego do Przeł. Gen. z 26 IV 1927 r., 7 VIII 1931 r., 11 X 1934 r., sygn. AIIIe, 33.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja F. Czartoryskiej do Przeł. Gen. z 4 V 1875 r., sygn. AIVd, 71.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja K. Kellermanowej do Przeł. Gen. z 19 VI 1902 r., 7I 1904 r., sygn. AIVd, 76.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja ks. J. Bladowskiego do Przeł. Gen. z 9 V 1902 r., 10 III 1903 r., sygn. AIVb, 20.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja M. Heydel do Przeł. Gen. z 20 II 1881 r., sygn. AIVd, 74.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja o. S. Markiewicza z Przeł. Gen. (brak daty) sygn. AIVd, 72.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja s. A. Piszczyńskiej do Przeł. Gen. z 21 I 1907 r., sygn. AIIh, 212.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja s. B. Bielawskiej do Przeł. Gen. z 14 X 1930 r., sygn. AIIh, 162.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja s. B. Bielawskiej do Przeł. Gen. z 1935 r., sygn. AIIh, 162.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja s. H. Jarymowicz do Przeł. Gen. z 10 IX 1899 r., sygn. AIIh, 177.

AGSSwSW, AKGSS, Korespondencja s. S. Paluch do Przeł. Gen. z 1 IX 1938 r., sygn. AIIf, 129.

AGSSwSW, AKGSS, Kronika domu SS. Służebniczek NMP NP w Żużelu, sygn. CLIX.

AGSSwSW, AKGSS, Księga Główna przedszkola SS. Służebniczek NMP NP we Lwowie, sygn. BIa, 24.

AGSSwSW, AKGSS, Matka Leona Jankiewicz, Historia Zgromadzenia SS Służebniczek NMP NP 1861-1876, sygn. FIa, 1/6.

AGSSwSW, AKGSS, Matka Leona Jankiewicz, Historia Zgromadzenia SS. Służebniczek NMP NP 1861 – 1876, sygn. FIa, 1/6.

AGSSwSW, AKGSS, Matka Leona Jankiewicz, Historia Zgromadzenia SS. Służebniczek NMP NP., sygn. FIa, 1/6.

AGSSwSW, AKGSS, Pismo Przeł. Gen. Do starostwa w Kopyczyńcach z 8 V 1928 r., sygn. BIa, 18.

AGSSwSW, AKGSS, Placówki Zgromadzenia SS. Służebniczek NMP NP, sygn. AIIe, 118.

AGSSwSW, AKGSS, Regulamin ochronki SS. Służebniczek NMP w Brzeżanach z 26 I1937 r., sygn. BIa, 1.

AGSSwSW, AKGSS, Sprawozdanie roczne ochronki w Skale z 29 XII 1932 r., sygn. AVc, 25.

AGSSwSW, AKGSS, Sprawozdanie z działalności domów SS. Służebniczek NMP NP., sygn. AVc, 26.

AGSSwSW, AKGSS, Wycinek z gazety z 1908, sygn. CLVIII.

Archiwum Główne Sióstr Służebniczek w Starej Wsi, Akta Szczątkowe Domów Służebniczek, Warunki założenia i utrzymania ochronki SS. Służebniczek NMP NP w Bucniowie z 11 X 1921 r., sygn. XIX.

Archiwum Główne Sióstr Służebniczek w Starej Wsi, Akta Szczątkowe Domu Służebniczek, Historia ochronki w Zaleszczykach, sygn. CLIII.

Bartkowiak E. (2009), Formacje zakonne wobec problemu dzieci pozbawionych opieki w Polsce w latach 1918-1939, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.

Bartkowiak E. (2011), Sierocińce zakonne w Drugiej Rzeczypospolitej: z badań nad dziejami opieki zastępczej (pozarodzinnej) w Polsce, „Wychowanie w Rodzinie”, t. 2, s. 289-319.

Cieszkowski A. (1842), O ochronach wiejskich, Poznań.

Cimek H. (2008), Przynależność Galicji (Małopolski) Wschodniej – w koncepcjach polskich klubów ludowych w 1919 r., „Polityka i Społeczeństwo”, Nr 5, s. 9-16.

Hibel K. (2002), Od „Małopolski Wschodniej” do „Ukrainy Zachodniej”. Geneza, rozwój oraz zakres funkcjonowania w języku polskim nazw geograficznych odnoszących się do „Galicji Wschodniej” w latach 1918-1939, „Slavia Orientalis”, T. 61, Nr 4, s. 475-510.

Komborska M. (2019), Exodus Służebniczek Starowiejskich z Kresów Południowo-Wschodnich w latach 1939-1957, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne”, Nr 1 (34), s.66-84.

Korobij E., Posłuszna J., Wołoszyn J. (1985), Historia poszczególnych domów Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP NP. – Starowiejskich na terenie archidiecezji lwowskiej, T. 1-5, Stara Wieś, mps.

Kudryk T., (1976), Podział rzeczowy akt i częściowy inwentarz Archiwum Głównego Sióstr Służebniczek NMP NP. w Starej Wsi, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, T. 33, s. 53-69.

Niparko R. (1992), Edmunda Bojanowskiego system wychowania przedszkolnego, „Poznańskie Studia Teologiczne”, T. 7, s. 151-179.

Opiela M. (2013), Integralna pedagogika przedszkolna w systemie wychowania Edmunda Bojanowskiego. Kontynuacja i zmiana, Wydawnictwo KUL, Lublin.

Rozynkowski W. (2017), Bł. Edmund Bojanowski, założyciel Zgromadzenia Sióstr Służebniczek… – nowe zgromadzenie zakonne w trudnym okresie kasat w zaborze pruskim, „Zeszyty Naukowe KUL”, T. 60, Nr 4 (240), s. 95-108.

Stoczewska B. (2013), Ukraina i Ukraińcy w polskiej myśli politycznej. Od końca XIX wieku do wybuchu II wojny światowej, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków.

Szelęgiewicz A. (1966), Edmund Bojanowski i jego dzieło, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań.

Sztaba R. (2009), Zakonne zakłady opieki nad dzieckiem we Lwowie w latach 1861-1939, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, T. 52, Nr 3-4 (205-206), s. 35-51.

Sztaba R. (2010), Ochronki Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Starowiejskich w Archidiecezji Lwowskiej obrządku łacińskiego w latach 1861-1939. Praca doktorska z historii napisana pod kierunkiem ks. dr. hab. Stanisława Nabywańca, Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, mps.

Walasek S. (2015), Opieka i wychowanie małego dziecka na łamach czasopism przełomu XIX i XX wieku, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław.

Сестринська діяльність Конгрегації Слуг Сестер Пресвятої Діви Марії Непорочного Зачаття у Східній Малій Польщі у другій половині XIX століття